Vrijheid vertelt: leerlingen van het Vechtdal College op reis naar Auschwitz

Het 4 en 5 mei comité van de gemeente Ommen publiceert in aanloop naar de herdenking op 4 mei een aantal verhalen. Gekoppeld aan het thema van dit jaar: “Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid”. Ook dit jaar heeft het comité een aantal mensen mogen interviewen. Dit is het verhaal van drie leerlingen van klas 4 van het Vechtdal College: Lieke Koens, Femke Bouwhuis en Jasper Extercatte. Zij vertellen samen met hun geschiedenisdocenten Celeste Bouhuis en Harriët van Haarst over hun recente reis naar Auschwitz.

Leerlingen van het Vechtdal College leren door verschillende projecten over de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. In Ommen liggen 27 Stolpersteine verdeeld over acht verschillende plaatsen. De stenen herinneren aan de Joodse inwoners van Ommen die in oktober 1942 zijn weggevoerd. Op 5 oktober 2022 droeg de Stichting Herdenking Joods Ommen het onderhoud over aan klas 3 van het Vechtdal College. Elk jaar worden de stenen rond de datum van 27 januari (Nationale Holocaustdag en bevrijding van Auschwitz) door hen schoongemaakt. Zo ook in januari van dit jaar. Ook worden er bezoeken gebracht aan kamp Westerbork en aan Auschwitz.

Reis naar Auschwitz

“Het is de tweede keer dat onze school op reis ging naar Auschwitz. Er waren 61 plaatsen beschikbaar. Dus we moeten een motivatie schrijven waarom we graag mee wilden. Ik heb aangegeven dat ik heel erg geïnteresseerd ben in de Tweede Wereldoorlog. Op de basisschool in mijn woonplaats Den Ham heb ik bijvoorbeeld al eens een werkstuk hierover gemaakt,” vertelt Femke. Ook Jasper gaf aan dat hij erg geïnteresseerd is in geschiedenis en de Tweede Wereldoorlog. Lieke wilde graag met eigen ogen zien wat zich daar heeft afgespeeld. Haar omgeving waarschuwde haar alleen wel dat het erg heftig zou zijn. Jasper: “De reis werd in de klas goed voorbereid. We lazen veel over de Jodenvervolging en concentratiekampen. Er werd een informatieavond georganiseerd voor ons en onze ouders.”

Holocaustmonument bij de Brandenburger Tor

Goed voorbereid gingen de leerlingen van klas 4 samen met hun begeleiders op 12 februari 2024 met de bus richting Berlijn. Er werd onder andere een bezoek gebracht aan het Holocaustmonument dichtbij de Brandenburger Tor. Met dit monument, een veld van golvende blokken, wilde de kunstenaar een gevoel van desoriëntatie en isolement oproepen dat symbolisch staat voor de ervaringen van de Joodse bevolking tijdens het nazibewind. Lieke: “Het voelde beklemmend om in de lange gangen tussen de hoge blokken te lopen. Je wist niet waar je was en je kreeg het gevoel dat je verdwaald was.”

Auschwitz-Birkenau

De volgende dag was er een lange busrit naar Krakau. Onderweg in de bus werd gekeken naar de film “Schindler’s list”. Op woensdag 14 februari werd een bezoek gebracht aan Auschwitz en aan het iets verderop gelegen Auschwitz-Birkenau. Hoe kijken ze terug op het bezoek? Unaniem zijn de leerlingen van mening dat het, ondanks de voorbereidingen, heel heftig was. “We werden rondgeleid door een gids en kregen een headset op. Daardoor konden we de uitleg goed volgen. Vooraf hadden we niet door dat het kamp zo uitgestrekt was. Het waren grote afstanden,” vertelt Jasper.

Op sommige plaatsen was het verplicht om stil te zijn uit respect voor de overledenen. “Dat was indrukwekkend en je kreeg een naar gevoel in je buik.” Er werd over het algemeen niet veel gepraat tijdens de rondleiding. Iedereen was bezig om alles in zich op te nemen en ze waren onder de indruk van wat ze allemaal zagen.

Indrukwekkend en geraakt

We vragen aan de leerlingen wat hen het meest is bijgebleven van het bezoek aan Auschwitz en aan Auschwitz-Birkenau. Lieke: “Ik vond Birkenau minder erg dan Auschwitz 1. In Auschwitz 1 vond ik vooral de persoonlijke spullen indrukwekkend. Bergen koffers, grote hoeveelheden brillen en een kamer vol mensenhaar. Ook de gaskamers zal ik niet snel vergeten.” Jasper deelt zijn ervaring: “Ik was erg onder de indruk van de grootte van het kamp. Sommige barakken waren nog heel, anderen ingestort. Daardoor was de totale oppervlakte van het kamp goed zichtbaar. We zagen trappen met treden die helemaal uitgesleten waren. Talloze voeten moeten hierover zijn gegaan.”

Docente Celeste: “Alles raakte ons. Dit was goed van de gezichten af te lezen tijdens het bezoek.” Jasper vult aan: “Foto’s bekijken komt niet in de buurt van wat je voelt als je daar staat. Dan pas besef je de enorme omvang van wat zich daar heeft afgespeeld.”

Femke vertelt dat de absolute stilte en de afwezigheid van bijvoorbeeld vogelgeluiden haar het meest zijn bijgebleven: “Het was alsof zelfs de vogels wisten dat hier alleen maar stilte past. Ook alle persoonlijke spullen hebben heel veel indruk gemaakt.”

Alle drie vonden ze de entree van het kamp met de weg van kiezelstenen en spoorlijn die ineens ophoudt erg beklemmend. Er kwamen in die tijd treinen aanrijden, de mensen stapten uit en direct daarna vond een schifting plaats. Wie moest er gelijk naar de gaskamers en wie kon er eventueel nog aan het werk? Het is zo onwerkelijk!

Vrijheid is een groot goed

Aan het eind van het gesprek vragen we aan de leerlingen wat ze van het bezoek aan Auschwitz hebben geleerd. Jasper vertelt: “De feiten waren voor mij wel bekend. Maar op de plek zelf heb ik zoveel meer informatie gekregen. Wikipedia geeft veel informatie maar op de plaats zelf beleef je dat toch heel anders. Het geeft meer helderheid.” Lieke benadrukt dat we ons ervan bewust moeten zijn dat we het goed hebben in Nederland. Dat we hier gelukkig geen oorlog hebben en dat vrijheid een groot goed is. Femke: “Eigenlijk zou iedereen een bezoek moeten brengen aan Auschwitz. Onze voorouders hadden hier ook naar toe gestuurd kunnen worden.”

Docente Harriët vult aan: “Het viel me op dat de leerlingen echt beseffen dat anderen het minder goed hebben. Er werden geen opmerkingen gemaakt over het eten tijdens de reis. Dat toch wel anders was dan ze gewend waren. Hier zal ongetwijfeld meegespeeld hebben dat de mensen in de kampen haast niets te eten kregen.”

Op de laatste dag van de reis werd nog een bezoek gebracht aan de Schindler fabrieken. Oskar Schindler redde tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven van meer dan 1200 Joden. Hij deed dit door hen in zijn emaillefabriek in Polen en Tsjechoslowakije te laten werken. Zo werden ze beschermd tegen deportatie en de dood in de naziconcentratiekampen. Zijn verhaal werd later verfilmd in de beroemde film “Schindler’s List”.

Blijven herdenken

Aan het einde van het gesprek viel een stilte. De oorlog en al het leed was voelbaar en dichtbij door het verhaal van deze leerlingen. Als comité zijn wij blij dat we deze leerlingen mochten interviewen. Met behulp van hen én het Vechtdal College gaan wij op zoek naar wensen en mogelijkheden. Hoe kunnen we blijven herdenken wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog is gebeurd?

Klazien Wienen en Edwin Reurink